Зоя Дудина
Шочмо элем
Турий мур лӱҥгалтышке пижын кӱза кече деке,
Ончо, таҥем.
Пеленже ӱжеш мемнамат чоҥешташ семже дене,
Колышт, таҥем.
Турий, сур турий, мыйын чонлан нимо дечын шерге
Шочмо кундем.
Эрталме корнемым, ышталме пашам кечын терге,
Шочмо мландем.
Куэр отын семже ден иктыш ушнен лач йоҥгалтше
Муро чонем.
Элемын пелен пиалан чон куатна лойгалтше,
Ший калыкем.
Тарзын мурыжо
Российын сымыстарыше кундемже
Йӧратыме Марий Элем!
Ынде шагалыс кодын чон-кунемже,
Йот мландыште ом керт илен.
Йот мландыште, йот калыкыште шолын,
Чон рӱдым мый йомдаренам.
Да ӱмыр мучко шочмо верыш толын
Шке тукымем йождаренам.
Мый илынем кугезе мландым шижын,
Марла ойлен, марла шонен…
Шернурышто тугай моторыс шыже,
А мый йӱд мландыште шогем…
Адак толын лектым ты верыш…
Адак толын лектым ты верыш,
Мондалтдыме ӱмыр аҥаш.
Игече тайнен шыже велыш,
Ийгот кӱшта чонлан айнаш.
Но мый толынам шошо мландыш,
Пӱртӱсшӧ – латшым ияш гай.
Тора жапын сынже - ош ландыш,
Йоҥга оҥгырлаже лыжган.
Кидем шаралтен, шернур семым,
Колтем гын ынде шуйдарен,
Пошкудо луктеш кочо лемым:
«Чонетым луштал, шӱжарем…»
Но мые куан ден ойгемым
Шым иле тул вӱд ден луштал.
Садлан шочмо мландышке толын,
Тыглаяк айнем да руштам.
Латшым ияш годсо куан ден
Сурлалтын, адак ӱшанем.
Чон йӱлымӧ неле пуламыр -
Толеш да кая ӱшырген.
Уке ялыштем кочо шоныш,
Уке кыжганалше шижмаш.
Пызналын ужар мланде оҥыш,
Уэш тӱҥалам мый илаш.
Интернетыште шылше кайыкомбылан
Чон пундашкем тӱткын ончалат гын,
Тушто ынде чынжым тый от му.
Илена чылан мерчен лугалтын,
Подыш пурыдымо ӧрдыжлу.
Шуко сайжым модын йомдаренна,
«Илыш - модыш веле» манше верч.
Моло гаяк шокшын йӧратенна,
Шочмо мландым, йомдаренна кеч…
Кажне семынже акла куаным,
Кажне шкетын шортын ойгыра.
Юмын пӱрымӧ суап куатым
Пуштын кудалтенна оҥ кырал.
Толшо тукым ок муро чап мурым,
Чамана дыр поро мутшымат.
Лийын, маныт, сорлыкдымо урлык,
Ужален оксалан вуйжымат…
Юмын кайык лӱм дене лӱмдалтын,
Юмын эрге гай лийман тылат.
Мланде валне ит шого лӱҥгалтын,
Ош каваш от керт тыге нӧлталт.
Кайыккомбо корнышко ончалын,
Тушто тыйым йӧршынат ом уж.
Садланак урем гочын вончалын,
Чоным почын ойласаш ом ӱж.
Вуйлатышылан
Мый шӱраҥыштын йылтак ом мошто,
Ӱэдаш шотем уке йӧршеш.
Мыльгыжалын шем шинчат ом кошто,
Йывыж койын, шӱм-кылем кӱрлеш.
Чонышкет ом пуро йыр-йыр пӧрдын,
Шкемымат ынем чаманыктал.
Поро шонымемым чолгыж-ӧрын,
Темлынем шергиндыла тамлал.
Шулыкым, серлагышым, перкем…
Шулыкым, серлагышым, перкем,
Поро Юмо, тый дечет йоднем.
Кидыш налын ош пиал теркем,
Порылык ден эрелан коднем.
Шулыкым, серлагышым, перкем –
Ешемлан, родемлан, тукымлан.
У паша ден шӱм-чонем терген,
Шочмо калыклан ласкам йодам.
Чий тӱнянам илена моктен
Галина Шкалиналан
Мый тунар пиалдымыжак омыл,
Сылнымутыш кумылем велен,
Ойго да куан ден шортын-воштыл,
Чий философ дене кутырем.
Мутланаш чон почын, пеледалтын,
Илыш мучко ме тунемына.
Кумыл ой ший лупс гае велалтын,
Ош Сандалык толкыныш ушна.
Ойгын волгыдо яндар куатшым,
Пӱрымаш виса ден вискален,
Илена, ок лий манаш куакшын:
Илена, чон шокшым вӱчкалтен.
Огына лоҥ шем осал ден модын,
Огына кошт еҥ почеш локтен.
Чий поэт ден чий философ семын
Чий тӱнянам илена моктен.
«Майатулын» чолгыжшо семкемже
Марий Элын калык, Российын сулло артисткыже Маргарита Медиковалан
Чон возакысе тулотым
Манына ме: майатул.
Шымлу шым кундемыш йоҥго,
Финн-угор театр мур.
Чумырген Йошкар-Олашке,
Угыч сценыш лектына.
Родо-тукым пӱрымаште
Шке куатным кодена.
Мод, артист, шке калыкетын
Кумылжым нӧлтен, вӱчкен.
Кӱшнӧ кучо порысетым,
Волгыдо эрлаш чӱчкен…
Чон гыч чоныш илыш тулым,
Тый кертат пуал-чӱктен.
Чий йӱла, пайрем да мур ден
Сылнылык тӱням лоҥден.
Артистлан тыге пӱралтын:
Майатул ден вошт эрташ.
Чон гыч чонышко кусналтын,
Илыш лончышко шыҥаш.
Тошто илыш гычын толын,
Марий кудыш майатул.
Суртоза чыражым тодыл,
Изикем чӱктен татун.
Тулава ден пелешталын,
Вӱдавалан тауштен,
Юмын пуымо усталык
Пӱрымашым сылнештен.
Йогор ӱдыр Маргарита
Ах, кузе кертеш-кертеш!
Ачаж дечат мастар,
Аваж дечат мастар,
Кушан гына шочын?
Кушан гына кушкын?...
Тыланет нимат ок шого
Сценыште илаш, колаш…
Чон йӱлаш, йӱлаш пуалтын,
Калыкет ден кутыраш.
Чон гыч чоныш илыш тулым
Кажне огыл наҥгая.
Курымла вошт сото тулым
Шнуй театр арала.
Йӱштӧ теле
Ий гае шӱмем, шӱлалтем гын,
Шырпешт, каткалалт шалана.
Ийсӱс гай кидем шуялтем гын,
Ушет тыйынат шайлана.
Тыгай йӱштӧ телым ом шарне,
Кеч лийын ынде тӱрлыжат.
Кумдалыкна мӱндырк ок шарле,
Эсогыл туртеш йырюжат.
Шорт-шорт - лум шортеш йол йымалне,
Тудат ойгыж ден кӱртаҥеш.
Лышт-лошт – лупш мардеж вуй ӱмбалне,
Суксемым орлен шӱрдылеш.
Эсогыл пушеҥге-влак лӱйылт,
Ваш-ваш титаклат пудешталт.
Чу, тиде мемнан шӱм-кыл тӱйылт,
Сандал мландынам кылмыктас…
Могай куат?
Могай куат мемнам вӱда
Куан да ойго деке?
Ок керт чарен тулат-вӱдат,
Тӱтан да ӱжара касат
Мемнам иктутыш со поктат…
Могае юзо вашкыкта,
Вараш кодаш ок шӱдӧ:
Шоя ден чыным ваш ышта,
Чон сусыр дене вашешта,
Колен, адак илаш кӱшта?..
Йомдарыме годым
Йолташым йомдарыме годым
Тӱняште йылт шкет пуйто кодым.
Ок кӱл лие поро ончалтыш,
Ыш кӱл ынде родын вӱчкалтыш.
Логарыш кержалте шем шӱлыш,
Порволыжо, шонышым, илыш.
Тыге шкемым шке вес тӱняшке,
Колтен кертам ыле ӱмаште…
Но трук пагыт гочын йоҥгалте,
Изэргын чарен-ӱжмӧ алже!..
Изэргын шыпланыше карже,
Изэргын йӱкланыше арже…
Ашна арален ош тӱняште,
Пиалым кычалын вӱмаште…
Йошкар-Оласе уремлаште
Тый йомынат Йошкар-Оласе уремлаште,
Ок кой сынет, ок йоҥго йӱкетат.
Йолташ-влакетын йоҥгалтарыме мурлаште
Йӧршеш ок шокто ынде лӱметат.
Эрталше ӱмырнан оралгыше сад гочын
Посна-посна ме йомын илена.
Эсогыл савырнен ончалын, шерым-кочым
Пырля тамлаш огеш лек кумылна.
Мыят йомаш шонем ты калык толкынлаште,
Но суртыштем кеча почшаш кӧгӧн.
Кастен коштам Йошкар-Оласе уремлаште,
Вӱда пычкемышыш ош кӧгӧрчен…
Йӧратымем
Йӧратымем вучен ок шого,
Да кидымат мылам ок сово.
Садлан йолгорно йылт тулшолгым,
Чара йолан лекташ ок шого.
Йӧратымем ынде – ош кайык,
Кучен ом керт, вучен ом шукто.
Садлан лийманак чытыш лайык,
Ты алже мыйын шуко-шуко…
Пычкемыш рӱп, чара пасу
Пычкемыш рӱп, чара пасу.
Йӱрат йӱреш, лумат лумеш.
А мый лийнем тылат асу,
Йӧратымем, йӧратымем…
Йӱр деч шӱмем ден ӱмылтем,
Лум деч чонем ден леведам.
Тылат кӧра, йӧратымем,
Тӱня - латшым ий годсо там.
Пычкемыш рӱп, чара пасу,
Йӱрат йӱреш, лумат лумеш.
Ме кодына ваш-ваш асу,
Йӧратымем, йӧратымем.
Йӱр йымалан посна нӧрен,
Лум пургыжеш посна кылмен,
Ваш-ваш пиалым сугыньлен,
Ме илена, йӧратымем…
Шочмо элем
Турий мур лӱҥгалтышке пижын кӱза кече деке,
Ончо, таҥем.
Пеленже ӱжеш мемнамат чоҥешташ семже дене,
Колышт, таҥем.
Турий, сур турий, мыйын чонлан нимо дечын шерге
Шочмо кундем.
Эрталме корнемым, ышталме пашам кечын терге,
Шочмо мландем.
Куэр отын семже ден иктыш ушнен лач йоҥгалтше
Муро чонем.
Элемын пелен пиалан чон куатна лойгалтше,
Ший калыкем.
Тарзын мурыжо
Российын сымыстарыше кундемже
Йӧратыме Марий Элем!
Ынде шагалыс кодын чон-кунемже,
Йот мландыште ом керт илен.
Йот мландыште, йот калыкыште шолын,
Чон рӱдым мый йомдаренам.
Да ӱмыр мучко шочмо верыш толын
Шке тукымем йождаренам.
Мый илынем кугезе мландым шижын,
Марла ойлен, марла шонен…
Шернурышто тугай моторыс шыже,
А мый йӱд мландыште шогем…
Адак толын лектым ты верыш…
Адак толын лектым ты верыш,
Мондалтдыме ӱмыр аҥаш.
Игече тайнен шыже велыш,
Ийгот кӱшта чонлан айнаш.
Но мый толынам шошо мландыш,
Пӱртӱсшӧ – латшым ияш гай.
Тора жапын сынже - ош ландыш,
Йоҥга оҥгырлаже лыжган.
Кидем шаралтен, шернур семым,
Колтем гын ынде шуйдарен,
Пошкудо луктеш кочо лемым:
«Чонетым луштал, шӱжарем…»
Но мые куан ден ойгемым
Шым иле тул вӱд ден луштал.
Садлан шочмо мландышке толын,
Тыглаяк айнем да руштам.
Латшым ияш годсо куан ден
Сурлалтын, адак ӱшанем.
Чон йӱлымӧ неле пуламыр -
Толеш да кая ӱшырген.
Уке ялыштем кочо шоныш,
Уке кыжганалше шижмаш.
Пызналын ужар мланде оҥыш,
Уэш тӱҥалам мый илаш.
Интернетыште шылше кайыкомбылан
Чон пундашкем тӱткын ончалат гын,
Тушто ынде чынжым тый от му.
Илена чылан мерчен лугалтын,
Подыш пурыдымо ӧрдыжлу.
Шуко сайжым модын йомдаренна,
«Илыш - модыш веле» манше верч.
Моло гаяк шокшын йӧратенна,
Шочмо мландым, йомдаренна кеч…
Кажне семынже акла куаным,
Кажне шкетын шортын ойгыра.
Юмын пӱрымӧ суап куатым
Пуштын кудалтенна оҥ кырал.
Толшо тукым ок муро чап мурым,
Чамана дыр поро мутшымат.
Лийын, маныт, сорлыкдымо урлык,
Ужален оксалан вуйжымат…
Юмын кайык лӱм дене лӱмдалтын,
Юмын эрге гай лийман тылат.
Мланде валне ит шого лӱҥгалтын,
Ош каваш от керт тыге нӧлталт.
Кайыккомбо корнышко ончалын,
Тушто тыйым йӧршынат ом уж.
Садланак урем гочын вончалын,
Чоным почын ойласаш ом ӱж.
Вуйлатышылан
Мый шӱраҥыштын йылтак ом мошто,
Ӱэдаш шотем уке йӧршеш.
Мыльгыжалын шем шинчат ом кошто,
Йывыж койын, шӱм-кылем кӱрлеш.
Чонышкет ом пуро йыр-йыр пӧрдын,
Шкемымат ынем чаманыктал.
Поро шонымемым чолгыж-ӧрын,
Темлынем шергиндыла тамлал.
Шулыкым, серлагышым, перкем…
Шулыкым, серлагышым, перкем,
Поро Юмо, тый дечет йоднем.
Кидыш налын ош пиал теркем,
Порылык ден эрелан коднем.
Шулыкым, серлагышым, перкем –
Ешемлан, родемлан, тукымлан.
У паша ден шӱм-чонем терген,
Шочмо калыклан ласкам йодам.
Чий тӱнянам илена моктен
Галина Шкалиналан
Мый тунар пиалдымыжак омыл,
Сылнымутыш кумылем велен,
Ойго да куан ден шортын-воштыл,
Чий философ дене кутырем.
Мутланаш чон почын, пеледалтын,
Илыш мучко ме тунемына.
Кумыл ой ший лупс гае велалтын,
Ош Сандалык толкыныш ушна.
Ойгын волгыдо яндар куатшым,
Пӱрымаш виса ден вискален,
Илена, ок лий манаш куакшын:
Илена, чон шокшым вӱчкалтен.
Огына лоҥ шем осал ден модын,
Огына кошт еҥ почеш локтен.
Чий поэт ден чий философ семын
Чий тӱнянам илена моктен.
«Майатулын» чолгыжшо семкемже
Марий Элын калык, Российын сулло артисткыже Маргарита Медиковалан
Чон возакысе тулотым
Манына ме: майатул.
Шымлу шым кундемыш йоҥго,
Финн-угор театр мур.
Чумырген Йошкар-Олашке,
Угыч сценыш лектына.
Родо-тукым пӱрымаште
Шке куатным кодена.
Мод, артист, шке калыкетын
Кумылжым нӧлтен, вӱчкен.
Кӱшнӧ кучо порысетым,
Волгыдо эрлаш чӱчкен…
Чон гыч чоныш илыш тулым,
Тый кертат пуал-чӱктен.
Чий йӱла, пайрем да мур ден
Сылнылык тӱням лоҥден.
Артистлан тыге пӱралтын:
Майатул ден вошт эрташ.
Чон гыч чонышко кусналтын,
Илыш лончышко шыҥаш.
Тошто илыш гычын толын,
Марий кудыш майатул.
Суртоза чыражым тодыл,
Изикем чӱктен татун.
Тулава ден пелешталын,
Вӱдавалан тауштен,
Юмын пуымо усталык
Пӱрымашым сылнештен.
Йогор ӱдыр Маргарита
Ах, кузе кертеш-кертеш!
Ачаж дечат мастар,
Аваж дечат мастар,
Кушан гына шочын?
Кушан гына кушкын?...
Тыланет нимат ок шого
Сценыште илаш, колаш…
Чон йӱлаш, йӱлаш пуалтын,
Калыкет ден кутыраш.
Чон гыч чоныш илыш тулым
Кажне огыл наҥгая.
Курымла вошт сото тулым
Шнуй театр арала.
Йӱштӧ теле
Ий гае шӱмем, шӱлалтем гын,
Шырпешт, каткалалт шалана.
Ийсӱс гай кидем шуялтем гын,
Ушет тыйынат шайлана.
Тыгай йӱштӧ телым ом шарне,
Кеч лийын ынде тӱрлыжат.
Кумдалыкна мӱндырк ок шарле,
Эсогыл туртеш йырюжат.
Шорт-шорт - лум шортеш йол йымалне,
Тудат ойгыж ден кӱртаҥеш.
Лышт-лошт – лупш мардеж вуй ӱмбалне,
Суксемым орлен шӱрдылеш.
Эсогыл пушеҥге-влак лӱйылт,
Ваш-ваш титаклат пудешталт.
Чу, тиде мемнан шӱм-кыл тӱйылт,
Сандал мландынам кылмыктас…
Могай куат?
Могай куат мемнам вӱда
Куан да ойго деке?
Ок керт чарен тулат-вӱдат,
Тӱтан да ӱжара касат
Мемнам иктутыш со поктат…
Могае юзо вашкыкта,
Вараш кодаш ок шӱдӧ:
Шоя ден чыным ваш ышта,
Чон сусыр дене вашешта,
Колен, адак илаш кӱшта?..
Йомдарыме годым
Йолташым йомдарыме годым
Тӱняште йылт шкет пуйто кодым.
Ок кӱл лие поро ончалтыш,
Ыш кӱл ынде родын вӱчкалтыш.
Логарыш кержалте шем шӱлыш,
Порволыжо, шонышым, илыш.
Тыге шкемым шке вес тӱняшке,
Колтен кертам ыле ӱмаште…
Но трук пагыт гочын йоҥгалте,
Изэргын чарен-ӱжмӧ алже!..
Изэргын шыпланыше карже,
Изэргын йӱкланыше арже…
Ашна арален ош тӱняште,
Пиалым кычалын вӱмаште…
Йошкар-Оласе уремлаште
Тый йомынат Йошкар-Оласе уремлаште,
Ок кой сынет, ок йоҥго йӱкетат.
Йолташ-влакетын йоҥгалтарыме мурлаште
Йӧршеш ок шокто ынде лӱметат.
Эрталше ӱмырнан оралгыше сад гочын
Посна-посна ме йомын илена.
Эсогыл савырнен ончалын, шерым-кочым
Пырля тамлаш огеш лек кумылна.
Мыят йомаш шонем ты калык толкынлаште,
Но суртыштем кеча почшаш кӧгӧн.
Кастен коштам Йошкар-Оласе уремлаште,
Вӱда пычкемышыш ош кӧгӧрчен…
Йӧратымем
Йӧратымем вучен ок шого,
Да кидымат мылам ок сово.
Садлан йолгорно йылт тулшолгым,
Чара йолан лекташ ок шого.
Йӧратымем ынде – ош кайык,
Кучен ом керт, вучен ом шукто.
Садлан лийманак чытыш лайык,
Ты алже мыйын шуко-шуко…
Пычкемыш рӱп, чара пасу
Пычкемыш рӱп, чара пасу.
Йӱрат йӱреш, лумат лумеш.
А мый лийнем тылат асу,
Йӧратымем, йӧратымем…
Йӱр деч шӱмем ден ӱмылтем,
Лум деч чонем ден леведам.
Тылат кӧра, йӧратымем,
Тӱня - латшым ий годсо там.
Пычкемыш рӱп, чара пасу,
Йӱрат йӱреш, лумат лумеш.
Ме кодына ваш-ваш асу,
Йӧратымем, йӧратымем.
Йӱр йымалан посна нӧрен,
Лум пургыжеш посна кылмен,
Ваш-ваш пиалым сугыньлен,
Ме илена, йӧратымем…
